Horses in the Early Medieval (10th–13th c.) Religious Rituals of Slavs in Polish Areas—An Archaeozoological, Archaeological and Historical Overview
Abstract
:Simple Summary
Abstract
1. Introduction
2. Materials and Methods
3. Results and Discussion
3.1. Archaeozoological Approaches to Early Medieval Horses
3.2. The Horse as a Medium between Deities and the Slavs
3.3. Archaeological Contexts and Religious-Magical Meanings of Horse Bone Deposits
3.4. Taphonomic Analyzes
3.5. Paleopathological Analyzes
3.6. Horse Foundation Offerings in the Light of Archaeozoological Data
3.7. The Magical Meaning of the Horse Preserved in Artistic Motifs
4. Conclusions
Supplementary Materials
Author Contributions
Funding
Institutional Review Board Statement
Informed Consent Statement
Data Availability Statement
Acknowledgments
Conflicts of Interest
References
- Hensel, W. Słowiańszczyzna Wczesnośredniowieczna, Zarys Kultury Materialnej, 4th ed.; Państwowe Wydawnictwo Naukowe: Warszawa, Poland, 1987. [Google Scholar]
- Leciejewicz, L. Słowianie Zachodni. Z dziejów Tworzenia się Średniowiecznej Europy; Zakład Narodowy im. Ossolińskich: Wrocław, Poland, 1989. [Google Scholar]
- Kubasiewicz, M. Badania archeozoologiczne na terenie Gdańska IX–XIV wieku. In Gdańsk Wczesnośredniowieczny, 9; Kamińska, J., Ed.; Gdańskie Towarzystwo Naukowe: Gdańsk, Poland, 1977. [Google Scholar]
- Müller, H.-H. Zur Kenntnis der frühgeschichtlichen Pferde bei den Slawen zwischen Elbe/Saale und Oder. Przegląd Archeol. 1980, 28, 91–122. [Google Scholar]
- Benecke, N. Archäozoologische Studien zur Entwicklung der Haustierhaltung in Mitteleuropa und Südskandinavien von den Anfängen bis zum Ausgehenden Mittelalter; Akademie Verlag: Berlin, Geramany, 1994. [Google Scholar]
- Makowiecki, D. Hodowla oraz Użytkowanie Zwierząt na Ostrowie Lednickim w Średniowieczu, Studium Archeozoologiczne; Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy: Poznań, Poland, 2001. [Google Scholar]
- Rajewski, Z. Koń w wierzeniach u Słowian wczesnośredniowiecznych. Wiadomości Archeol. 1975, 39, 516–521. [Google Scholar]
- Łowmiański, H. Religia Słowian i Jej Upadek (w. VI–XII); Państwowe Wydawnictwo Naukowe: Warszawa, Poland, 1979. [Google Scholar]
- Lepówna, B. Materialne przejawy wierzeń ludności Gdańska w X–XIII wieku. Pomorania Antiq. 1981, 10, 169–199. [Google Scholar]
- Gieysztor, A. Mitologia Słowian; Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego: Warszawa, Poland, 2006. [Google Scholar]
- Hilczer–Kurnatowska, Z. Zakładzina. In Słownik Starożytności Słowiańskich; Kowalenko, W., Ed.; Zakład Narodowy im. Ossolińskich: Wrocław, Poland, 1982; Volume 7, pp. 52–54. [Google Scholar]
- Szafrański, W. Płock We Wczesnym Średniowieczu; Ossolineum: Wrocław, Poland, 1983. [Google Scholar]
- Słupecki, L.P. Slavonic Pagan Sanctuaries; Instytut Archeologii i Etnologii PAN: Warsaw, Poland, 1994. [Google Scholar]
- Łukaszyk, A. Wierzchowce Bogów. Motyw Konia w Wierzeniach Słowian i Skandynawów; Wydawnictwo Triglav: Szczecin, Poland, 2012. [Google Scholar]
- Chudziak, W. Wyspa w Żółtym na Jeziorze Zarańskim – na pograniczu rzeczywistości i transcendencji. Studia Nad Dawną Polską; Sawicki, T., Ed.; Muzeum Początków Państwa Polskiego: Gniezno, Poland, 2009; Volume 2, pp. 4–70. [Google Scholar]
- Chudziak, W.; Kaźmierczak, R. (Eds.) The Island in Żołte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania; Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University: Toruń, Poland, 2014. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Makowiecka, M. Faunal remains, In The Island in Żółte on Lake Zarańskie, Early Medieval Gateway into West Pomerania; Chudziak, W., Kaźmierczak, R., Eds.; Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University: Toruń, Poland, 2014; pp. 311–366. [Google Scholar]
- Wawrzeniuk, J. Magia Ochronna Słowian We Wczesnym Średniowieczu na Ziemiach Polskich; Wydawnictwo UKSW: Warszawa, Poland, 2016. [Google Scholar]
- Szczepanik, P. Rzeczywistość Mityczna Słowian Północno—Zachodnich i Jej Materialne Wyobrażenia. Studium z Zakresu Etnoarcheologii Religii; Wydawnictwo Naukowe UMK: Toruń, Poland, 2020. [Google Scholar]
- Gardeła, L.; Kajkowski, K. Slavs and Snakes: MaterialMarkers of Elite Identity in Viking Age Poland. Eur. J. Archaeol. 2021, 24, 108–130. [Google Scholar] [CrossRef]
- Habermehl, K.H. Die Altersbestimmung bei Haus-Und Labortieren. Verlag Paul Parey: Berlin, Germany.
- von den Driesch, A. A Guide to the Measurement of Animal Bones from Archaeological Sites; Harvard University, Peabody Museum of Archaeology and Ethnology Bulletin 1: Cambridge, MA, USA, 1976. [Google Scholar]
- May, A. Widerristhöhe und Langenknochenmaße bei Pferden—Ein immer noch aktuelles Problem. Z. Säugetierkunde 1985, 50, 368–382. [Google Scholar]
- Lyman, R.L. Vertebrate Taphonomy. Cambridge Manuals in Archaeology; Cambridge University Press: Cambridge, UK, 1994. [Google Scholar]
- Schramm, Z.; Karpińska, E. Kości śródręcza i śródstopia konia oraz palca wczesnośredniowiecznego konia w wykopaliskach z Kruszwicy. Rocz. Wyższej Szkoły Rol. W Pozn. 1973, 60, 45–62. [Google Scholar]
- Sobociński, M. Materiał kostny zwierzęcy z wczesnośredniowiecznego grodziska w Jedwabnie (województwo toruńskie). Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, 121. Archeozoologia 1980, 6, 57–77. [Google Scholar]
- Sobociński, M. Szczątki kostne zwierząt z badań wykopaliskowych w Kałdusie (województwo toruńskie). Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 121. Archeozoologia 1980, 6, 79–112. [Google Scholar]
- Godynicki, S.; Kruszona, W.; Schramm, Z.; Makowiecki, D. Szczątki kostne konia (Equus przewalskii f. caballus L.) z wykopalisk na Ostrowie Lednickim. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 252. Archeozoologia 1993, 18, 15–26. [Google Scholar]
- Świeżyński, K.; Serwatka, S.; Kobryń, H. Szczątki kostne konia Equus przewalskii f. caballus (Pallas 1811), w materiałach wykopaliskowych z średniowiecznego grodu w Kaliszu-Zawodziu. Archeol. Pol. 1989, 34, 391–427. [Google Scholar]
- Wyrost, P.; Chrzanowska, W.; Molenda, O. Pferdeknochenreste aus den fruhmittelalterlichen Siedlungen Schlesiens. In Archaeozoology, Proceedings of the IIIrd International Archaeozoological Conference held 23–26 April 1978 at the Agricultural Academy Szczecin—Poland; Kubasiewicz, M., Ed.; Agricultural Academy: Szczecin, Poland, 1979; Volume 1, pp. 439–459. [Google Scholar]
- Makowiecki, D. Wyniki badań archeozoologicznych szczątków kostnych z wykopalisk w Gnieźnie, stanowisko 22. In Wyniki Analiz Specjalistycznych Materiałów Wczesnośredniowiecznych z Gnieźnieńskiego Ośrodka Osadniczego; Kara, M., Ed.; Muzeum Początków Państwa Polskiego: Gniezno, Poland, 2012; pp. 153–252. [Google Scholar]
- Makowiecki, D. Studia archeozoologiczne nad znaczeniem wczesnośredniowiecznej i średniowiecznej fauny łęczyckiego grodu. In Początki Łęczycy. Archeologia Środowiskowa Średniowiecznej Łęczycy. Przyroda-Gospodarka-Społeczeństwo; Grygiel, R., Jurek, T., Eds.; Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne: Łódź, Poland, 2014; Volume 1, pp. 261–437. [Google Scholar]
- Makowiecki, D. Wyniki badań archeozoologicznych ze strefy palatium na grodzie Ostrowa Lednickiego, stanowisko 1. In Ostrów Lednicki—Palatium Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Chronologia i Kontekst; Banaszak, D., Kowalczyk, A., Tabaka, A., Wyrwa, A.M., Eds.; Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy: Lednica, Poland, 2020; pp. 181–239. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Makowiecka, M. Zwierzęce szczątki kostne z podwodnych badań archeologicznych mostu „poznańskiego” w Rybitwach, stanowisko 3a. In Wczesnośredniowieczne Mosty Przy Ostrowie Lednickim. Mosty Traktu Poznańskiego; Kola, A., Wilke, G., Eds.; Universitas: Kraków, Poland, 2014; Volume 2, pp. 263–270. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Makowiecka, M. Zwierzęta gnieźnieńskiego zespołu grodowego we wczesnym średniowieczu. In Gniezno. Wczesnośredniowieczny Zespół Grodowy; Sawicki, T., Bis, M., Eds.; Wydawnictwo Instytut Archeologii i Etnologii PAN: Warszawa, Poland, 2018; pp. 365–401. [Google Scholar]
- Kubasiewicz, M. Szczątki Zwierząt Wczesnośredniowiecznych z Wolina; Państwowe Wydawnictwa Naukowe: Szczecin, Poland, 1959. [Google Scholar]
- Kubasiewicz, M.; Gawlikowski, J. Szczątki Zwierzęce z Wczesnośredniowiecznego Grodu w Kołobrzegu; Państwowe Wydawnictwo Naukowe: Szczecin, Poland, 1965. [Google Scholar]
- Kobryń, H. Zmiany Niektórych cech Morfologicznych Konia w Świetle Badań Kostnych Materiałów Wykopaliskowych z Obszaru Polski; Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego: Warszawa, Poland, 1984. [Google Scholar]
- Makowiecki, D. Wczesnośredniowieczna Gospodarka Zwierzętami i Socjotopografii in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim. Studium Archeozoologiczne; Wydawnictwo Naukowe UMK: Toruń, Poland, 2010. [Google Scholar]
- Makowiecki, D. Zwierzęta Średniowiecznego i Nowożytnego Poznania Oraz Okolic. Podstawy Archeozoologiczne; Wydawnictwo Bogucki: Poznań, Poland, 2016. [Google Scholar]
- Wyrost, P.; Lachowicz, S. Palaeopathological studies of bone remnants of Early Mediaeval domestic animals from Wielkopolska and Kujawy. Folia Morphol. 1979, 38, 131–139. [Google Scholar]
- Dzierzęcka, M.; Charuta, A.; Kobryń, H. Pathological changes of horse bone in the Middle Ages in Poland—Photographic records. Bull. Vet. Inst. Pulawy 2008, 52, 689–694. [Google Scholar]
- Clutton-Brock, J. Horse Power. A History of the Horse and Donkey in Human Societies; Oxbow: Oxford, UK, 1992. [Google Scholar]
- Hyland, A. The Warhorse 1250–1600, 1st ed.; Suton Publishing Limited: Stroud, UK, 1998. [Google Scholar]
- Hyland, A. The Horse in the Middle Ages, 1st ed.; Suton Publishing Limited: Stroud, UK, 1999. [Google Scholar]
- Lewicki, T. Średniowieczne źródła arabskie i perskie o hodowli zwierząt domowych u Słowian. Kwart. Hist. Kult. Mater. 1954, 3, 444–469. [Google Scholar]
- Labuda, G. Słowiańszczyzna Starożytna i Wczesnośredniowieczna. Antologia Tekstów Źródłowych; Sorus: Poznań, Poland, 1999. [Google Scholar]
- Radek, T. Morphological investigation into species belonging of tanned animal skins coming from Nakło on Noteć. In Archaeozoology, Proceedings of the IIIrd International Archaeozoological Conference held 23–26th April 1978 at the Agricultural Academy Szczecin—Poland; Kubasiewicz, M., Ed.; Agricultural Academy: Szczecin, Poland, 1979; Volume 1, pp. 142–150. [Google Scholar]
- Jaworski, K. Wyroby z Kości i Poroża w Kulturze Wczesnośredniowiecznego Ostrowa Tumskiego We Wrocławiu; Uniwersytet Wrocławski Volumen: Wrocław, Poland, 1990. [Google Scholar]
- Makowiecki, D. A zoologicalapproach to bone and antler artefacts. In Antler and Bone Artefacts from Janów Pomorski; Cnotliwy, E., Studies, T., Bogucki, M., Jagodziński, M.F., Eds.; Muzeum Archeologiczno—Historyczne w Elblągu: Elbląg, Poland, 2013; Volume 2, pp. 183–220. [Google Scholar]
- Kmita, J. Jak Słowa Łączą się ze Światem. Studium Krytyczne Neopragmatyzmu; Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM: Poznań, Poland, 1995. [Google Scholar]
- Kowalski, A.P. Symbol w Kulturze Archaicznej; Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM: Poznań, Poland, 1999. [Google Scholar]
- Pałubicka, A. O trzech odmianach waloryzacji światopoglądowej. Studia Metodologiczne 1985, 24, 51–76. [Google Scholar]
- Kaliff, A.; Oestigaard, E. The Great Indo–European Horse Sacrifice. 4000 Years of Cosmological Continuity from Sintashta and the Steppe to Scandinavian Skeid; Uppsala Universitet: Uppsala, Sweden, 2020. [Google Scholar]
- Hoffmann, M. Koń w obrzędowości zachodnich Bałtów i Prusów w świetle wybranych źródeł archeologicznych i historycznych, In Zwierzę jako sacrum w pradziejach i starożytności; Kostuch, L., Ryszewska, K., Eds.; Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej: Kielce, Poland, 2006; pp. 61–68. [Google Scholar]
- Müller, H.-H. Frühgeschichtliche Pferdeskelettfunde im Gebiet der Deutschen Demokratischen Republik. Beiträge zur Archäozoologie, 4; Museum für Ur—Und Frühgeschichte Thüringens: Weimar, Germany, 1985. [Google Scholar]
- Loumand, U. The horse and its role in Icelandic burial practices, mythology and society. In Old Norse Religion in Long–Term Perspectives: Origins, Changes, and Interactions; Andrén, A., Raudvere, C., Eds.; Nordic Academic Press: Lund, Sweden, 2006; pp. 130–134. [Google Scholar]
- Leifsson, R. Ritual Animal Killing and BurialCustomsin Viking Age Iceland. Ph.D. Thesis, University of Iceland, Reykjawik, Iceland, 2018. [Google Scholar]
- Brzóstkowska, A.; Swoboda, W. Testimonia Najdawniejszych Dziejów SŁOWIAN: Pisarze z V–X Wieku; Zakład Narodowy im Ossolińskich: Wrocław, Poland, 1989. [Google Scholar]
- Różycki, Ł. Sztuka wojenna Słowian w świetle dzieła Teofilakta Symokatty. Slavia Antiq. 2016, 57, 53–76. [Google Scholar] [CrossRef]
- Wołek, A. Obraz Słowian w dziełach Prokopiusza z Cezarei. Źródła humanistyki europejskiej. Iuvenilia Philol. Crac. 2012, 5, 219–238. [Google Scholar]
- Kurnatowska, Z. Słowiańszczyzna Południowa; Zakład Narodowy im Ossolińskich: Wrocław, Poland, 1977. [Google Scholar]
- Kowalski, T. Relacja Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w Przekazie Al–Bekriego; Wydawnictwa Komisji Historycznej PAU: Warszawa, Poland, 1946. [Google Scholar]
- Rozmus, D. Zobowiązania prawne księcia Mieszka I wobec swoich drużynników w świetle kroniki Ibrahima ibn Jakuba. Rocz. Adm. I Prawa 2015, 15, 105–116. [Google Scholar]
- Strzelczyk, J. Raffelstetten. In Słownik Starożytności Słowiańskich; Kowalenko, W., Labuda, G., Lehr-Spławiński, T., Eds.; Zakład Narodowy im. Ossolińskich: Wrocław, Poland, 1970; Volume 4, pp. 460–461. [Google Scholar]
- Polek, K. Kontakty handlowe państwa morawskiego. Pr. Hist. 1993, 16, 43–68. [Google Scholar]
- Lewicki, T. Obrzędy pogrzebowe pogańskich Słowian w opisach podróżników i pisarzy arabskich głównie z IX–X w. Archeologia 1952, 5, 122–154. [Google Scholar] [CrossRef]
- Rosik, S. Conversio Gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek); Wydawnictwo Chronicon: Wrocław, Poland, 2010. [Google Scholar]
- Orlik, J.; Raeder, H. (Eds.) Saxonis Grammatici Gesta Danorum; Hauniae: Københaven, Denmark, 1931. [Google Scholar]
- Jedlicki, M.Z. Kronika Thietmara; Universitas: Kraków, Poland, 2005. [Google Scholar]
- Beilke-Voigt, I. Das "Opfer" im Archäologischen Befund. Studien zu den Sog. Bauopfern, Kultische Niederlegungen und Bestattungen in ur—und Frühgeschichtlichen Siedlungen Norddeutschlands und Dänemarks; Verlag Marie Leidorf GmbH: Rahden, Germany, 2007. [Google Scholar]
- Zaitz, M.; Zaitz, E. Domniemany Pochówek konia z Sukiennic. Krzysztofory. Zesz. Nauk. Muz. Hist. Miasta Krakowa 2010, 28, 255–264. [Google Scholar]
- Koperski, A. Groby wojowników z koniem na cmentarzysku „staromadziarskim” w Przemyślu. In Słowianie i ich Sąsiedzi we Wczesnym Średniowieczu; Szymański, W., Dulinicz, M., Eds.; Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie—Skłodowskiej: Lublin, Poland, 2003; pp. 365–374. [Google Scholar]
- Myczkowski, K. Ogólne wyniki badań szczątków kostnych i skorup zwierzęcych z wczesnego średniowiecza, wydobytych na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w latach 1950–1957. Przegląd Archeol. 1960, 12, 150–171. [Google Scholar]
- Jarzęcka–Stąporek, J.; Kocińska, M.K. Wczesnośredniowieczny gród i krzyżacki zamek w świetle badań na stanowisku 1 przy ul. Grodzkiej 10–11 w Gdańsku. In XVII Sesja Pomorzoznawcza, Od Późnego Średniowiecza do Czasów Nowożytnych; Paner, H., Fudziński, M., Eds.; Muzeum Archeologiczne w Gdańsku: Gdańsk, Poland, 2013; Volume 2, pp. 531–548. [Google Scholar]
- Rajewski, Z.; Maciejewski, F. Badania wykopaliskowe źródeł krynicznej wody w Biskupinie, pow. Żnin. Wiadomości Archeol. 1957, 24, 232–243. [Google Scholar]
- Gołembnik, A. Płock Wczesnośredniowieczny; Wydawnictwo Trio: Warszawa, Poland, 2011. [Google Scholar]
- Müller, A.; Müller–Muči, K. Ausgrabungen und Funde auf dem Burgwall in Berlin–Spandau. Teil 1: Textband; Volker Spiess: Berlin, Germany, 1983. [Google Scholar]
- Moszyński, K. Kultura Ludowa Słowian, tom II, Kultura Duchowa, Część 1, 2nd ed.; Książka i Wiedza: Warszawa, Poland, 1967. [Google Scholar]
- Biegeleisen, H. Lecznictwo Ludu Polskiego; Polska Akademia Umiejętności: Kraków, Poland, 1929. [Google Scholar]
- Bartosiewicz, L. Animals in the Urban Landscape in the Wake of the Middle Ages. A Case Study from Vác, Hungary; British Archaeological Reports Oxford Ltd.: Oxford, UK, 1995. [Google Scholar]
- Kocińska, M.K.; Muntowski, P.; Murawski, P.; Garlicki, P.; Rembisz-Lubiejewska, A.; Kij, K. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych przy ul. Sukienniczej 19a w Gdańsku. Nowe badania grodu gdańskiego. In XXII Sesja Pomorzoznawcza. Od Epoki Kamienia do Nowożytności; Woźny, J., Szałkowska-Łoś, J., Łoś, J., Eds.; Muzeum Okregowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy: Bydgoszcz, Poland, 2021; pp. 286–308. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Janeczek, M.; Pasicka, E.; Rozwadowska, A.; Ciaputa, R.; Kocińska, K. Pathologies on a horse skeleton from the early medieval stronghold in Gdańsk (Poland). Int. J. Osteoarchaeol. 2022, 32/4, 866–877. [Google Scholar] [CrossRef]
- Bökönyi, S. History of Domestic Mammals in Central and Eastern Europe; Akadémia Kiodó: Budapest, Hungary, 1974. [Google Scholar]
- Andrałojć, M. Rola psa w obrzędowości pradziejowych ludów Europy Środkowej. In Wierzenia Przedchrześcijańskie na Ziemiach polskich; Kwapiński, M., Paner, H., Eds.; Muzeum Archeologiczne w Gdańsku: Gdańsk, Poland, 1993; pp. 98–109. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Daugnora, L. Preliminary study of pathological dogs skulls from burials Roman Influences Period in the Polish Lowland. In Proceedings of the Abstracts of the international conference of the Animal Palaeopathology Working Group (APWG) of the International Council for Archaeozoology (ICAZ), Nitra, Slovakia, 23–24 September 2004; Slovenská Poľnohospodárska Univerzita: Nitra, Slovakia, 2004; pp. 16–17. [Google Scholar]
- Bukowska-Gedigowa, J.; Gediga, B. Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu; Zakład Narodowy im. Ossolińskich: Wrocław, Poland, 1986. [Google Scholar]
- Błędowski, P.; Chudziak, W.; Kaźmierczak, R. Wczesnośredniowieczne grodzisko w Kałdusie (gmina Chełmno), województwo kujawsko–pomorskie), stanowisko 3 (badania w latach 2005–2007). In XVI Sesja Pomorzoznawcza. Szczecin 22–24 Listopada 2007 r.; część 1, Od Epoki Kamienia do Okresu Wczesnośredniowiecznego, Acta Archaeologica Pomoranica III; Janowski, A., Kowalski, K., Słowiński, S., Eds.; Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Szczecinie, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum w Stargardzie: Szczecin, Poland, 2009; pp. 269–280. [Google Scholar]
- Jaremek, A. Bródno Stare st. 1. Wstępne wyniki badań osady wczesnośredniowiecznej. Światowit 2002, 4, 57–68. [Google Scholar]
- Biermann, F. Sypniewo. Ein Fruhmittelalterlicher Burg–Siedlungkomplex in Nordmasowien, Teil 1, Befunde, Fund und Kulturhistorische Bewertung; Instytut Archeologii i Etnologii PAN: Warszawa, Poland, 2006. [Google Scholar]
- Dąbrowska, I. Badania archeologiczne na Zawodziu w Kaliszu w latach 1961 i 1962. Spraw. Archeol. 1964, 16, 197–222. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Makowiecka, M. Nętno. Źródła archeozoologiczne. In Człowiek na Pograniczu. Na peryferiach Civitas Schinesghe, II:1. Pomorze Środkowe; Chudziak, W., Kaźmierczak, R., Eds.; Instytut Archeologii UMK: Toruń, Poland, 2020; pp. 128–144. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Makowiecka, M. Chycina. Źródła archeozoologiczne. In Człowiek na Pograniczu. Na Peryferiach Civitas Schinesghe, I: 1. Ziemia Lubuska; Chudziak, W., Kaźmierczak, R., Eds.; Instytut Archeologii UMK: Toruń, Poland, 2020; pp. 52–67. [Google Scholar]
- Wrzesińscy, A.; Wrzesiński, J. Grób konia z Dziekanowic. Studia Lednickie 1998, 5, 103–129. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Makowiecka, M. Analiza archeozoologiczna pochówku konia. Studia Lednickie 1998, 5, 117–126. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Janeczek, M. Depozyt szkieletowy wczesnośredniowiecznego konia z Miejscowości Pień, gmina Dąbrowa Chełmska, stan. 9. In Wczesnośredniowieczne i Nowożytne Cmentarzysko w Pniu; Poliński, D., Ed.; Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Jagielloński Instytut Wydawniczy, Europejska Fundacja Pamięć i Dziedzictwo: Toruń, Poland, 2020; pp. 357–366. [Google Scholar]
- Chudziak, W. Wczesnośredniowieczna Przestrzeń Sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwślańskim, Mons Sanctii Laurenti 1; Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Archeologii: Toruń, Poland, 2003. [Google Scholar]
- Makowiecki, D.; Makowiecka, M. Charakterystyka zwierzęcych depozytów szkieletowych, In Wczesnośredniowieczne Cmentarzysko Szkieletowe w Kałdusie (Stanowisko 4); Chudziak, W., Ed.; Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Archeologii: Toruń, Poland, 2010; pp. 159–165. [Google Scholar]
- Osypińska, M.; Osypiński, P. Pochówek konia i szczątki zwierząt z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Jordanowie, woj. lubuskie. Archeol. Pol. 2012, 57, 247–260. [Google Scholar]
- Socha, K.; Sójkowska-Socha, J. Od birytualnego cmentarzyska ludności kultury mogiłowej po osadę średniowieczną. Wstępne wyniki badań wykopaliskowych wielokulturowego stanowiska nr 20 w Górzycy, pow. Słubicki. Archeologia Środkowego Nadodrza 2014, 11, 7–52. [Google Scholar]
- Zinoviev, A.V. Horse burials of Samland, Natangen and adjacent areas in context of antique and medieval symbolic culture. Archaeol. Litu. 2011, 12, 25–35. [Google Scholar]
- Piličiauskienė, G.; Kurila, L.; Ežerinskis, Ž.; Šapolaitė, J.; Garbaras, A.; Zagurskyte, A.; Micelicaitė, V. Horses in Lithuania in the Late Roman–Medieval Period (3rd–14th C AD) Burial Sites: Updates on Size, Age and Dating. Animals 2022, 12, 1549. [Google Scholar] [CrossRef]
- Müller-Wille, M. Pferdegrab und Pferdeopfer in frühen Mittelalter. Ber. Van De Rijksd. Voor Het Oudheidkd. Bodemonderz. 1970, 20–21, 119–248. [Google Scholar]
- Fijałkowska, A. Pochówki końskie w kulturze zachodnich Bałtów—Próba wyjaśnienia genezy oraz związków z wierzeniami w okresie od II do XII w. n.e. Argum. Hist. Czas. Nauk.-Dydakt. 2017, 4, 40–49. [Google Scholar]
- Collins, B.J. The puppy in Hittite ritual. J. Cuneif. Stud. 1990, 42, 211–226. [Google Scholar] [CrossRef]
- De Grossi Mazzorin, J. L’uso dei cani nel mondo antico nei riti di fondazione purificacione e passaggio. In Uomini, Piante e Animali Nella Dimensione del Sacro; d’Adria, F., de Grossi, J., Fiorentino, G., Eds.; Edipuglia: Lecce, Italy, 2008; pp. 71–81. [Google Scholar]
- Serjeantson, D. Review of Animal Remains from the Neolithic and Early Bronze Age of Southern Britain; Research Department Report Series 29; English Heritage: Portsmouth, UK, 2011. [Google Scholar]
- Taylor, W.; Fantoni, M.; Marchina, C.; Lepetz, S.; Bayarsaikhan, J.; Houle, J.-L.; Pham, V.; Fitzhugh, W. Horse sacrifice and butchery in Bronze Age Mongolia. J. Archaeol. Sci. Rep. 2022, 31, 102313. [Google Scholar] [CrossRef]
- Miechowicz, Ł. Palą siebie w ogniu, gdy umrze im król lub wódz—i palą również jego wierzchowce. Wczesnośredniowieczny pochówek ciałopalny ze szczątkami konia z Chodlika, pow. Opolski, woj. Lubelskie. Slavia Antiq. 2021, 62, 147–169. [Google Scholar] [CrossRef]
- Kajkowski, K.; Szczepanik, P. Drobna plastyka figuralna wczesnośredniowiecznych Pomorzan. Mater. Zachodniopom. Nowa Ser. 2013, 9, 207–247. [Google Scholar]
- Gardeła, L.; Kajkowski, K.; Ratajczyk, Z. Ostrogi zoomorficzne z Ciepłego. Zachodniosłowiański model kosmosu? Pomorania Antiq. 2019, 28, 65–152. [Google Scholar]
- Szczepanik, P. Miniaturfiguren von Pferden aus den Gebieten der frühmittelalterlichen Nordwestslawen. Acta Praehist. Et Archaeol. 2021, 53, 159–180. [Google Scholar]
- Gabriel, I. Hof-und Sakralkultur sowie Gebrauchs-und Handelsgut im Spiegel der Kleinfunde von Starigard/Oldenburg. Ber. Der Römisch-Ger. Komm. 1988, 69, 103–191. [Google Scholar]
- Gabriel, I. Kosmologisches Bildprogramm als Messerscheidenbeschlag. In Europas Mitte um 1000: Katalog; von Wieczorek, A., Hinz, H.M., Eds.; Theiss: Stuttgart, Germany, 2000; p. 139. [Google Scholar]
- Szczepanik, P. Przedmiot jako zapis porządku kosmologicznego Słowian Zachodnich. Analiza wybranych okuć pochewek noży, In Życie Codzienne Przez Pryzmat Rzeczy. Kultura Materialna Średniowiecza w Polsce; Kucypera, P., Wadyl, S., Eds.; Wydawnictwo Naukowe UMK: Toruń, Poland, 2010; pp. 27–41. [Google Scholar]
- Kaczmarek, Ł. Katalog zabytków. In Słowianie Połabscy; Kaczmarek, Ł., Szczepanik, P., Eds.; Wydawnictwo Triglav: Gniezno, Poland, 2020; pp. 173–226. [Google Scholar]
- Szczepanik, P. Early Medieval Bronze Sheaths with Zoo– and Anthropomorphic Ornamental Fittings from Poland: Mythical Pictures and Their Content. In Religion und Gesellschaft im Nördlichen Westslawischen Raum: Beiträge der Sektion zur Slawischen Frühgeschichte der 22. Jahrestagung des Mittel—und Ostdeutschen Verbandes für Altertumsforschung in Chemnitz, 29–31 März 2016; Biermann, F., Kersting, T., Klammt, A., Eds.; Beier & Beran-Archäologische Fachliteratur: Langenweissbach, Germany, 2017; pp. 169–178. [Google Scholar]
- Filipowiak, W. Słowiańskie wierzenia pogańskie u ujścia Odry. In Wierzenia Przedchrześcijańskie na Ziemiach Polskich; Kwapiński, M., Paner, H., Eds.; Muzeum Archeologiczne w Gdańsku: Gdańsk, Poland, 1993; pp. 19–46. [Google Scholar]
- Dialog o życiu św. Ottona biskupa bamberskiego. In Monumenta Poloniae Historica 7/3; Wikarjak, J.; Liman, K. (Eds.) Państwowe Wydawnictwo Naukowe: Warszawa, Poland, 1974. [Google Scholar]
Publisher’s Note: MDPI stays neutral with regard to jurisdictional claims in published maps and institutional affiliations. |
© 2022 by the authors. Licensee MDPI, Basel, Switzerland. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution (CC BY) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
Share and Cite
Makowiecki, D.; Chudziak, W.; Szczepanik, P.; Janeczek, M.; Pasicka, E. Horses in the Early Medieval (10th–13th c.) Religious Rituals of Slavs in Polish Areas—An Archaeozoological, Archaeological and Historical Overview. Animals 2022, 12, 2282. https://doi.org/10.3390/ani12172282
Makowiecki D, Chudziak W, Szczepanik P, Janeczek M, Pasicka E. Horses in the Early Medieval (10th–13th c.) Religious Rituals of Slavs in Polish Areas—An Archaeozoological, Archaeological and Historical Overview. Animals. 2022; 12(17):2282. https://doi.org/10.3390/ani12172282
Chicago/Turabian StyleMakowiecki, Daniel, Wojciech Chudziak, Paweł Szczepanik, Maciej Janeczek, and Edyta Pasicka. 2022. "Horses in the Early Medieval (10th–13th c.) Religious Rituals of Slavs in Polish Areas—An Archaeozoological, Archaeological and Historical Overview" Animals 12, no. 17: 2282. https://doi.org/10.3390/ani12172282
APA StyleMakowiecki, D., Chudziak, W., Szczepanik, P., Janeczek, M., & Pasicka, E. (2022). Horses in the Early Medieval (10th–13th c.) Religious Rituals of Slavs in Polish Areas—An Archaeozoological, Archaeological and Historical Overview. Animals, 12(17), 2282. https://doi.org/10.3390/ani12172282